فیلم های بی کیفیتی که بودجه های مستندسازی طرح ها را می بلعند
دبیر ششمین جشنواره فیلم و عکس فناوری و صنعتی (فردا) به بهانه اعلام خبر سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر تصویب طرح مستندنگاری دستگاه‌های اجرایی از طرح‌های بزرگ و پروژه های مهم در هیئت وزیران، طی سخنانی به تشریح برخی از مسائل و واقعیت های کشور در این خصوص پرداخت.
بهزاد رشیدی گفت: با تاسف باید اعلام کنیم در زمینه تولید آثار سینمایی مستند صنعتی و فناوری، متناسب با رشد بودجه ها و امکانات و تجهیزات، پیشرفت چشمگیری نداشته ایم و در گذشته فیلم های ماندگار و تاثیر گذار بیشتری در صنعت کشور تولید می شده و امروز خبری از آن فیلم ها نیست.
وی با اشاره به فیلم هایی همچون موج مرجان و خارا و پیکان، گفت: از گذشته در صنایع نفت، سد سازی، خودروسازی، فولاد، معدن، پتروشیمی و... فیلم ها و مستندهای با کیفیت و ماندگاری تولید می شده و اینطور بوده که مدیران آن سازمان ها و صنایع، نسبت به ساخت مستند های درجه یک و حمایت از مستندسازان اهمیت کافی می داده اند و اغلب از بهترین مستندسازان کشور برای کار دعوت می کرده اند و این همکاری ها معمولا به تولید آثاری با کیفیت و بی بدیل منجر می شده است. اما امروز که هم تعداد مستندسازان زیاد شده، هم تجربه های فردی و سازمانی بیشتر شده، هم مبالغ بودجه نسبت به گذشته بیشترشده و هم تجهیزات مستندسازی پیشرفته در اختیار هست، متاسفانه از فیلم های تأثیر گذار و ماندگار سازمانی و صنعتی خبری نیست!
رشیدی افزود: امروزه صنعتگر یا مدیر صنعتی، متناسب با نیاز خود تصمیم به تولید اثری می‌گیرد، ولی الزاما برای این کار به سراغ مستندسازان حرفه‌ای نمی‌رود و معمولا به افرادی که اطراف خودش می‌بیند، رجوع می‌کند و یا از مشاورانی نظر می خواهد که لزوما متخصص و صادق نیستند و در نهایت در این فضا که صنعت و هنر از هم دورند، آثار سطح پایینی تولید می‌شود. از طرفی تلویزیون تولیداتی که سطح کیفی خوبی ندارند را پخش نمی‌کند. و یا برای پخش آنها هزینه گزاف طلب می‌کند. در صورتیکه اگر اثر خوبی تولید شده باشد و به جنبه‌‌های هنری و دراماتیک در آن توجه شده باشد، حتی اگر تبلیغاتی هم باشد، تلویزیون تمایل بیشتری به پخش آن دارد و از آن استقبال می‌کند.
مدیران نابلد، پول کشور را هدر می دهند
مدیر دبیرخانه دائمی جشنواره فردا در ادامه گفت: برخی از مدیران با تولید فیلم های بی کیفیت، پول و سرمایه کشور را هدر می دهند.
بهزاد رشیدی با اشاره به تجربه پنج دوره جشنواره فیلم و عکس فناوری و صنعتی(فردا) در جهاد دانشگاهی، تصریح کرد: طی ده سال گذشته بالغ بر 2000 عنوان از گونه های مختلف فیلم مرتبط با فعالیت های صنعتی و فناوری کشور به دبیرخانه دایمی این جشنواره رسیده و مورد ارزیابی ما قرار گرفته است. متاسفانه باید اعتراف کنیم غیر از فیلم های قابل قبولی که معلوم است حاصل یک تعامل خوب بین مستندسازان کاربلد و مدیران فهیم صنعت یا سازمان های دولتی و خصوصی بوده، سطح سایر مستند سازی ها و فیلم های تولید شده خیلی بالا نیست.
وی افزود: در ایران فیلم کم ساخته نمی شود و بودجه های کلانی صرف مستندسازی می شود. اما چون بخش عمده ای از این کارها توسط افراد کم تجربه و یا بی‌ارتباط با سینمای مستند ساخته می شوند، آثاری بی کیفیت و گران تولید می شوند.
رییس جهاد دانشگاهی هنر در ادامه گفت: متاسفانه اغلب تولیدات سمعی و بصری سازمان ها و مراکز صنعتی به ویژه مراکز و سازمان های دولتی فیلم هایی تبلیغاتی و یک‌بار مصرف هستند، که صرفا براساس سلیقه یک مدیر و بعضا برای خوشایند یک یا چند مدیر تولید می شود و جز در یک جمع محدود، در جای دیگری نمایش داده نمی شود و به هیج وجه بیانگر واقعیت ها، زیبایی ها، زشتی ها و مسائل مبتلا به آن سازمان، صنعت یا موضوع نیست.
وی افزود: خیلی از مدیران صنایع و سازمان ها، به ویژه مدیران روابط عمومی ها، در تولید فیلم نگاهی صرفا تبلیغاتی دارند و ازآنجا که رابطه و رانت در سپردن کارها هم زیاد شده است و متاسفانه برخی از روابط عمومی ها آشنایان خود را در دادن پروژه در اولویت قرار می دهند، نتیجه کار معمولا محصولی ضعیف و یا بی مصرف می شود و فیلم یا مستند تولید شده، صرفا در یک محیط بسته و یا در جمع یک هیئت مدیره و یا در یک نمایشگاه نمایش داده می شود. حال اگر این فیلم در جشنواره ای هم شرکت داده نشود، هیچگاه امکان ارزیابی و نقد برای آن فراهم نمی شود.
رشیدی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: در برخی از سازمان ها و مراکز صنعتی و فناوری می‌بینیم گروهی یا فردی سال‌ها است دارد برای آن مجموعه فیلمسازی و یا مستندسازی می کند، درحالی که این گروه هر قدر هم متخصص و کاربلد باشد، بعد از مدتی به تکرار افتاده و انحصار و غیر رقابتی بودن کار باعث افت کیفیت کارها می شود. لذا بهتر است مدیران همواره از نیروی های جدید و ایده های جوانان و سایر مستندسازان نیز استفاده کنند.
وی افزود: از طرفی برخی موسسات تبلیغاتی و فیلمسازی هم با صرف هزینه های زیاد و ایجاد روابط و رانت های گسترده، باعث ایجاد شبکه هایی از روابط غیر اصولی شده و به صورت انحصاری تولیدات سینمایی و یا مستندسازی طرح ها را تصاحب می کنند.
دبیر جشنواره فردا با اشاره با هزینه های بالای تولید فیلم، گفت: گاهی مشاهده می شود مدیران سازمان ها و به ویژه مدیران روابط عمومی آنها، تفاوت چندانی بین گونه های مختلف فیلم قایل نمی شوند و معلوم نیست مخاطبشان کیست و یا هدفشان از تولید فیلم چیست و برای چه منظوری کار را سفارش می دهند؟ در صورتیکه می تواننند متناسب با نیازشان از گونه های مختلفی همچون مستند پژوهشی، مستند آموزشی، مستند معرف، فیلم های تبلیغاتی، تیزر و... استفاده کرده و هریک را به فیلمسازان مرتبط و کار بلد سفارش بدهند.
وی به بیان برخی راهکارهای حل این مشکلات پرداخت و گفت: مهمترین کار برای حل این موضوع ارتقای سطح آگاهی مدیران سازمانها و مراکز سفارش دهنده کار است. اگر آنها از آثار خوب و با کیفیت درک کافی داشته باشند، و فرق بین کار خوب و بد و تفاوت های گونه های مختلف فیلم را به درستی تشخیص می دادند، حتما به سراغ مستندسازان باتجربه و کاربلدی می رفتند و نمی گذاشتند افرادی سودجو با ارایه کارهای بی ارزش و با دریافت هزینه های بالا، کلاه سرشان بگذارند!
رشیدی ادامه داد: اگر مدیران و صاحبان صنایع و سرمایه فیلم خوب ببینند و با صاحبان آثار خوب، گفتگو کنند متوجه سطح کیفی آثاری که با امضا و تایید آنها تولید شده، می شوند.
رییس جهاد دانشگاهی هنر در مورد راه حل این موضوع گفت: معتقدم برای برون رفت از وضع نامناسب موجود و تولید آثار کیفی و حتی در تراز جهانی، چاره ای جز تغییر نگاه مدیران سازمان ها و نظارت درست بر هزینه های انجام شده در زمینه مستندسازی طرح های کلان، سپردن پروژه های مستندسازی به افراد با صلاحیت و مستندساز، تغییر نگاه های سنتی و روزمره و سرمایه گذاری و حمایتهای جدی صنایع، شرکتها و سازمان های فناوری کشور از هنرمندان پیشرو و سازنده و همچنین اعتماد به نگاه انتقادی و خلاقیت های هنری مستندسازان نداریم.
رشیدی با اشاره به مصوبه دولت در مورد مستند سازی پروژه‌های ملی گفت: مستند سازی پروژه ها و فعالیت های مراکز دولتی یک ضرورت اجتناب ناپذیر است. اینکه دولت سازمان ها را با یک مصوبه، به مستند سازی ملزم کرده، هرچند اتفاق مبارکی است، اما صرف این مصوبه و ابلاغ آن به دستگاه ها مشکل را رفع نمی کند. چراکه موضوعات و روابط پیچیده ای در این زمینه وجود دارد که بدون شناسایی و رفع آنها نمی توان انتظار داشت این مصوبه مشکلات را حل کرده و از هدر رفتن سرمایه های کشور جلوگیری کند.
وی گفت: باید دید مدیران ارشد و مخصوصا مدیران روابط عمومی دستگا ها و مراکز دولتی چقدر با کارکرد های تولید فیلم و گونه های مختلف آن آشنا هستند، باید دید چه تعریف و انتظاری از مستندنگاری طرح ها و مستندسازی فعالیت هایشان در ذهن دارند؟ باید پرسید که ایشان چگونه پیمانکاران و همکاران خود را برای سفارش کار، انتخاب می کنند؟ چگونه با ایشان قرارداد می بندند؟ به چه میزان به هنرمندان اعتماد کرده و دست ایشان را باز می گذارند؟ و در نهایت با چه فرآیندی کار را از مستندساز تحویل می گیرند؟
دبیر ششمین جشنواره فیلم و عکس فناوری و صنعتی تاکید کرد: باید تولیدات هنری سازمان ها به طور مداوم ارزیابی شده و مورد و نقد بررسی قرار گیرند و جشنواره ها بهترین جا برای عیار سنجی مستندهای تولید شده است.
کارکردهای مستندسازی طرح ها و دستاوردهای ملی
بهزاد رشیدی در ادامه با تشریح کارکردهای بالای مستندنگاری و ساخت فیلم های مستند باکیفیت در دستگاه ها و مرکز دولتی در کشور، گفت: اگر فیلم های با کیفیت در مورد طرح های ملی، فعالیت های عمرانی، دستاوردهای صنعتی و فناوری و تجربه های مدیریتی ساخته شود و به شکل های مختلف در بسترهای موجود نمایش داده شود، در کنار کارکردهای سرگرم کننده و آموزش دهنده فیلم ها، درحقیقت فرآیند های تولیدی و دانش تخصصی و مدیریتی به مخاطبان منتقل شده است، توان داخل و دانش بومی ایران در بین مردم و حتی در بازارهاي جهاني معرفی شده و اعتمادسازی نسبت به محصولات و خدمات ایرانی ایجاد می شود و به فروش و رونق بیشتر آن می انجامد و این دقیقا همان عملی شدن شعار سال یعنی «پشتیبانی از تولید ایرانی» است.
وی ادامه داد: این مستندها و فیلم ها به آموزش و بهسازي نيرو انساني و افزايش بهره وري در خود صنايع و مراکز و دستگاه های دولتی و خصوصی هم کمک می کند و بسیاری از فعالیت ها و تجربه‌های تکرارناپذیر مديريتي و تخصصي ثبت و مستند سازي و قابل انتقال به آیندگان می شود.
وی تاکید کرد تولید و نمایش این فیلم ها از منظر کارکردهای فرهنگی هم خیلی مهم است و با ایجاد اعتماد و خود باوری، به ویژه در بین جوانان، به بالندگي فرهنگ و اقتصاد ايراني و همچنین اقتدارملي نیز کمک می کند.
الگوی کاری جشنواره فردا در جهاددانشگاهی
رییس جهاد دانشگاهی هنر در ادامه با اشاره به فعالیت های این واحد، افزود: براساس این کارکردها، ما در جهاددانشگاهی دبیرخانه دائمی جشنواره ملی فیلم و عکس فناوری و صنعتی را ایجاد کرده ایم و یک دهه است به دنبال توسعه ارتباط و تعامل مستندسازان با مراکز صنعتی هستیم و تلاش می کنیم ضرورت و اهمیت مستندسازی بیش از پیش مطرح شود، تا فیلم های با کیفیت از طرح ها، دستاوردها و فعالیت های کشور در حوزه های مختلف بیشتر ساخته شود.
وی گفت: ما در جهاد دانشگاهی هنر سعی می کنیم هنرمندان فیلمساز و عکاس را به مراکز صنعتی و فناوری و سازمان های متولی حوزه های تخصصی مختلف وصل کنیم و بستر گفت و گو و تعامل ایشان را فراهم کنیم تا از تعامل این دو قشر، ایده های تازه و انواع گونه های فیلم و عکس جذاب و هنرمندانه تولید و عرضه شود.
در ادامه سعی می کنیم فیلم ها و عکس های تولید شده را در قالب جشنواره فردا ارزیابی کنیم و همچنین این آثار در سالنهای سینما و در بسترهایی همچون تلویزیون، فضاهای مجازی و اینترنتی، محیط های آموزشی و دانشگاهی و در دل خود سازمان ها و شرکت های صنعتی به نمایش درآوریم و حتی به سایر جشنواره های داخلی و خارجی ارسال شده و به عنوان محصولی که نمایانگر واقعیت ها و توانمندی های ایران است، به نمایش درآیند.
در این بین بهترین هنرمندان و مستندسازان فعال در این عرصه ها را هم شناسایی کرده و از ایشان تقدیر می کنیم و به نوعی ایشان را به مدیران سازمان ها و مراکز دولتی و خصوصی معرفی می کنیم.
مصوبه ای امید بخش اما...
وی گفت: باید مصوبه هیئت وزیران را به فال نیک گرفت و بدون پیش داوری، منتظر نحوه اجرای آن ماند.
بهزاد رشیدی تصریح کرد: آیین نامه هیات وزیران اگر درست اجرایی شود، می‌تواند از کارهای سلیقه‌ای مدیران دستگاه ها و ارگان‌های دولتی و تولید کارهای تبلیغاتی کم کیفیت و تشریفاتی جلوگیری کند.
بدون تردید استفاده از ظرفیت بالای انجمن های سینمایی از جمله انجمن صنفی کارگردانان سینمای مستند و انجمن تهیه کنندگان سینمای مستند می تواند سطح تولیدات سینمای صنعتی را ارتقا دهد و به تخصصی تر شدن و کیفی شدن مستندنگاری در حوزه‌های مختلف بیانجامد. علاوه بر این مراکزی همچون مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی نیز ساختارها و بودجه های بسیار خوبی در اختیار دارد که می تواند در قالب همکاری ها و تولیدات مشارکتی، بخشی از آن در خدمت موضوعات سازمانی و صنعتی و فناوری قرار گیرد.
دبیر جشنواره فردا در پایان ابراز امیدواری کرد: این مصوبه باعث شود مدیران ارشد و مدیران روابط عمومی سازمان ها و مراکز صنعتی از قابلیت های هنر و به ویژه ظرفیت‌های هنری مستندسازان و فیلمسازان خلاق بیشتر استفاده کنند و آثاری تولید شود که به شکلی هنرمندانه و جذاب، روایتگر واقعیت ها و پیشرفت های کشور باشد.