مینای خانه‌بندی یا هنر مینای ملیله، یکی از قدیمی‌ترین هنرهای تزئینی ایران‌زمین محسوب می‌شود که از گذشته‌های بسیار دور برای تزئین ظروف و زیورآلات استفاده می‌شده و پیشینه‌اش به زمان هخامنشیان و حتی شاید پیش از آن بازمی‌گردد. این رشته را همگان به ایران نسبت می‌دهند، شاهد اصلی اصالت ایرانی این هنر نیز، مینای نارنجی رنگی است که روی تخت سفری نادرشاه افشار به زیبایی هر چه تمام‌تر به کار رفته است و نمونه‌ای در هیچ‌ کجای جهان ندارد. البته در راستای اثبات این مدعا برای مدت‌ها کاوش باستان‌شناسی صورت نگرفت تا اینکه در چغازنبیل آثار این هنر ایرانی کشف شد. نمونه‌های فراوانی از هنر مینای خانه‌بندی دوران قاجار نیز باقی مانده و می‌توان اوج این هنر را در هنر قجری مشاهده کرد. 

متاسفانه مینای خانه‌بندی طی سالیان دراز در دربار پادشاهان محبوس مانده و رو به زوال نهاده است. به گواه فعالان اندک هنر مینای خانه‌بندی در حال حاضر حمایتی از این رشته صورت نمی‌گیرد و به جرات می‌توان گفت تعداد افرادی که روی این هنر به صورت حرفه‌ای کار می‌کنند، کمتر از 50 نفر است.

مینای خانه‌بندی در واقع هنر رنگ‌گذاری بر سطح فلزاتی مانند مس، نقره و طلاست و در پاسخ به این سوال که چرا به این هنر خانه‌بندی می‌گویند می‌توان گفت به واسطه حجره‌ها و خانه‌هایی که در سطح فلزات با استفاده از مفتول‌ها ایجاد می‌شود آن را خانه‌بندی یا حجره‌بندی نامیده‌اند. همچنین باید توجه داشت مینایی که در اصفهان کار می‌شود مینای نقاشی است و در واقع هنرمندان اصفهان با نقاشی مس به کمک رنگ‌های مینای نقاشی اثر خود را می‌سازند اما در مینای خانه‌بندی هنرمند این کار را با فرم دادن مفتول‌ها و ایجاد نقش با مفتول و رنگ‌گذاری مفتول‌ها در کنار یکدیگر انجام می‌دهد.

متأسفانه در حال حاضر مواد اولیه مینای خانه‌بندی، بسیار گران و وارداتی است و بیشتر از کشورهای چین و هند وارد می‌شود. قیمت بالای مواد مصرفی مینای خانه‌بندی که در حال حاضر از کشورهای دیگر وارد می‌شود یکی از دلایل گرانی این محصول هنری است و دلیل دیگر آن نیز می‌تواند مراحل زیاد و زمان‌بر بودن‌اش باشد. برای تهیه مواد اولیه ایرانی نیز باید آزمایشات مختلفی انجام داد و با توجه به هزینه بالای مواد مصرفی تعداد تست‌ها را نمی‌توان افزایش داد، به این ترتیب تولید مواد اولیه در ایران با دشواری‌های بسیار روبه‌روست. جالب است که مواد اولیه خارجی قیمت‌های متفاوتی دارند:‌ «مواد اولیه چینی ‌450، هندی ‌600 و آلمانی 1200 تومان.» بنابراین بهای یک انگشتر مینای خانه‌بندی که با مواد اولیه ایرانی 6 هزار تومان تمام می‌شود، با مواد اولیه مرغوب خارجی، به 18 هزار تومان نیز خواهد رسید. 

یکی از دغدغه‌ها و نگرانی‌ها در حوزه صنایع دستی که بالطبع درخصوص مینای خانه‌بندی نیز صادق است، کابردی‌نبودن محصولات آن است. اما باید گفت کاربرد این هنر وسعت قابل‌توجهی دارد. مهمترین کاربرد هنر مینای خانه‌بندی، در ساخت زیورآلات است. از مینای خانه‌بندی می‌توان در دکوراسیون داخلی نیز بهره برد. گلدان‌های خانگی هم مصرف دیگر مینای خانه‌بندی است، از این هنر همچنین می‌توان در طرح‌ها و نقوش اسلامی استفاده کرد.

به‌رغم همه این کاربردها فعالان هنر مینای خانه‌بندی می‌گویند متاسفانه در حال حاضر آثار هنرمندان این رشته، به سمت موزه‌ای‌شدن پیش می‌رود و این‌گونه شده است که افراد هنرمند،‌ ناچار هستند محصول خود را با قیمت 100 هزار تومان به گالری‌دار تهران در خیابان ویلا بفروشند و البته می‌دانند که گالری‌دار، آن اثر هنری را به قیمت یک میلیون تومان خواهد فروخت.

 

در زمینه آموزش متاسفانه اشتیاق فارغ‌التحصیلان در این حوزه کم است، آن هم به دلیل عدم استقبال مردم. دلیل عدم استقبال مردم نیز به موضوع عدم برخورداری از ویترین مناسب برای فروش بازمی‌گردد. در حال حاضر مینای خانه‌بندی در دانشگاه تدریس می‌شود اما تقاضا برای ورود به این حوزه اندک است و ادامه چنین روندی موجب می‌شود این هنر در معرض خطر نابودی قرار بگیرد. البته با کمال تاسف هنرهای سنتی ایران به‌صورت نیاکانی نسل به نسل منتقل شده و همه‌گیر نیستند. واقعیت این است که استادکاران این رشته‌ها چندان علاقه‌‌ای به آموزش دانش هنری خود به دیگران چه در کارگاه و چه در دانشگاه ندارند و متاسفانه شاگردان‌شان نیز به همین شکل بار آمده‌اند. استادکاران به قول معروف «فوت کوزه‌گری» را برای خودشان نگه می‌دارند و با این رویکرد نمی‌توان امیدی به حفظ و گسترش چنین رشته‌هایی داشت.

برخی از کارشناسان هنرهای سنتی و صنایع دستی ایران معتقدند امروز راه اصلی حفظ و گسترش رشته‌هایی چون مینای خانه‌بندی فراگرفتن تکنیک و فنون فعالیت‌های سنتی هنری در کنار طراحی و ساخت آثار ایده‌پردازانه با استفاده از قوه خلاقیت شخصی است. به این صورت ترجمه به هنر امروزی و یا مدرنیزه کردن هنر سنتی ایرانی نیز اتفاق خواهد افتاد. هرچند شاید برایتان جالب باشد بدانید که اروپائیان، به مینای خانه‌بندی با همین شکل و شمایل سنتی بسیار علاقه دارند.

جهاددانشگاهی هنر در راستای عمل به رسالت خود در راستای حمایت از هنرهای کاربردی خصوصا هنر ارزشمند و مهجور مینای خانه‌بندی، با بهره از استادان مجرب و فضای کارگاهی مجهز، دوره‌های آموزشی مینای خانه‌بندی را برگزار می‌کند تا سفیرانی خلاق و توانمند برای شناساندن این هنر ارزشمند به مردم ایران و جهان تحویل جامعه بدهد.