دوشنبه 11 دی 1396
بازدید:
1809
کتاب «بازخوانی عرفانی مبانی هنرهای تجسمی»
نوشته رسول کمالی دولت‌آبادی منتشر شد.
به گزارش ایسنا، این کتاب در ۴۴۸ صفحه با شمارگان ۲۵۰۰ نسخه و قیمت ۳۵ هزار تومان در انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است.
در معرفی این کتاب عنوان شده است:جای خالی دریافت‌های عاطفی و معنایی در زبان تصویر امروز محسوس است و بازخوانی آموزه‌های تصویری گذشتگان برای پیوستگی و تداوم فرهنگ تصویری هر جامعه یک ضرورت قلمداد می‌شود. مفاهیم عناصر بصری و کیفیات معنایی آن در سنت هنرهای تجسمی (ایران پس از ورود اسلام) جایگاهی مقدم‌تر از صورت و شکل و رابطه‌ای ناگسستنی و پیوند خاطری با باورها و الگوهای کهن جامعه گذشته خود داشته است.
نگرش درونی و وابسته به این معیارهای سنتی در تفسیر و تجسم پیرامون هنرهای ایرانی، معنای واژه «دیدن» را از تعاریف کلاسیک به تعریفی کیفی و والانمود (Intuition) بدل ساخته و معنای این واژه را تکمیل کرده است.
این کتاب به بررسی چگونگی نگاه هنرمند ایرانی در تجسم‌بخشی پیرامون خود می‌پردازد؛ نمونه‌های تصویری و نقل‌شده از کتاب‌های عرفانی در متن حاضر و تطابق آن با عناصر و کیفیات بصری حکایت از آگاهی هنرمند ایرانی در عرصه شناخت باطنی اجزا و ویژگی‌های تصویر دارد: نقطه نماینده وحدانیت، خط نماد عقل کل (طرح آفریش)، اشکال به مثابه پدیده‌های کائنات، رنگ تطبیق‌یافته با نظام‌های چندگانه هستی و مراتب شهود... و همگی یادآور کثرت در وحدت و کمال در کیهان‌زایی (تکوین) هستند. در این راستا، تصویر در قسم‌پذیری صوری خود محدود می‌ماند ولی در معنا، تعاریفی تأویل‌پذیر می‌یابد. پرداختن به خاطرات ازلی به معنای تقلید از گذشتگان نیست، بلکه به معنای باززایی آن مطابق با شرایط حال است. شناخت حسی-بومی این مبادی سواد بصری برای طراحان جامعه ایرانی که گریبان‌گیر بازی‌های بی‌دلیل اشکال و برخوردهای فرمی در حوزه تصویر و نوشتار شده‌اند، لازم به نظر می‌رسد تا بتوانند با شناخت بهتر امکانات ماهوی بیشتری را بازیابند.»
همچنین در پیش‌گفتار می‌خوانیم: با این‌که نگارنده منابع اصلی خود را سه کتاب عرفانی «مرصادالعباد» اثر نجم‌الدین رازی (قرن هفتم)، «گلشن راز» اثر محمود شبستری (قرن هشتم) و «مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز» اثر شیخ محمد لاهیجی (قرن دهم) قرار داده است، ولی ضمن تطبیق آن با کتاب‌های دیگر همچون «حکمه الاشراق»، «انسان کامل» و دیگر رساله‌های محققین هنر اسلامی و ایرانی همچون تیتوس بورکهارت، سیدحسین نصر، هانری کربن، داریوش شایگان و... سعی بر آن دارد تا مفاهیم را به گونه‌ای آشکار و با وضوحی بیشتر ارائه دهد.
نگارنده در بررسی مبادی نظری تجسمی به رویکردی حکمی و فلسفی اولویت بخشیده است. این کتاب که به بیان حسی و عاطفی مبادی بصری از منظر سنت ایرانی می‌پردازد در چهار فصل تدوین شده است؛ در فصل اول با عنوان «مبانی تجسمی و عناصر بصری»، به تعریف مفاهیم صورت و معنا، دیدن و شهود قلبی، فضا، کادر و عناصر بصری همچون نقطه، خط، شکل، حجم، بافت، نور و رنگ از منظر سنت و عرفان ایرانی پرداخته می‌شود.
فصل دوم با عنوان «کیفیات بصری» به ویژگی‌های بصری‌ای همچون کنش و میان‌کنش، حرکت، مرکزیت و جهت‌پذیری، گستردگی، نواخت (ریتم)، ارتجال و قابل پیش‌بینی بودن، تعادل، توازن، تقارن، تباین، جنسیت، وحدت، درهم تنیدگی و گره‌خوردگی، قاعده‌مندی و ساختمندی، هندسه و تناسبات هندسی و پرنقشی فضا از منظر سنت ایرانی اختصاص یافته است. فصل سوم با عنوان «تصویر» به حدود تصویرگری در هنر سنتی، انواع خصایل تصویری (عیان، نهان و عیان بر نهان) و آیت و نمادگرایی می‌پردازد و در فصل آخر با عنوان «نوشتار»، زیبایی‌شناسی نقوش خوانا و تفسیر رمزگان آن در کلام مطرح می‌شوند.